พจนานุกรมสันสกฤต-ไทย

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

คำศัพท์	คุณลักษณะ	คำอ่าน
ปุล.	ภีม	ชื่อเจ้าชายองค์ที่ 2 ของตระกูลปาณฑพ
ปุล.	ภีมเสน	ชื่อเจ้าชายองค์ที่ 2 ของตระกูลปาณฑพ
สตรี.	ภทฺรา	วัวตัวเมีย ชื่อวัน 2 ค่ำ 7 ค่ำ และ 12 ค่ำตามปฏิทินจันทรคติ แม่น้ำคงคาสวรรค์
สตรี.	ฆฏิกา	โอ่งน้ำขนาดเล็ก ภาชนะดินขนาดเล็ก หน่วยวัดเวลาเท่ากับ 24 นาที
สตรี.	ฆฏี	โอ่งน้ำขนาดเล็ก ภาชนะดินขนาดเล็ก หน่วยวัดเวลาเท่ากับ 24 นาที
สตรี.	ผลฺคุนี	ชื่อดาวนักษัตรมี 4 ดวง เรียกว่า ดาวเพดาน 2 ดวงหน้า เรียกว่า บุรพผลคุนี เป็นดาวฤกษ์ที่ 11 คือดาววัวตัวผู้ หรือดาวงูเมีย อีก 2 ดวง หลังเรียกว่าอุตรผลคุนี เป็นดาวฤกษ์ที่ 12 คือ ดาวเพดาน หรือดาววัวตัวเมีย
ปุล.	กฺษตฺริย	สมาชิกของวรรณะที่เกี่ยวกับทหารหรือวรรณะที่ 2
สตรี.	กฺษตฺริยา	ผู้หญิงของวรรณะที่เกี่ยวกับทหารหรือวรรณะที่ 2
ปุล.	โกฺรศ	การร้องไห้ การตะโกน เสียงดัง ระยะห่าง 1 ส่วน 4 โยชน์ หรือ 2 เศษ 1 ส่วน 2 ไมล์
สตรี.	อกฺเษาหิณี	กองทัพประกอบด้วยช้าง 21,870 ตัว รถม้า 21,870 คัน ม้า 65,610 ตัว และพลเดินเท้า 109,350 คน
สตรี.	อคฺนายี	ชื่อของนางสวาหะผู้เป็นภรรยาของพระอัคนี ยุคที่ 2 ของชาวฮินดู
ปุล.	ปฺราเทศ	ระยะระหว่างหัวแม่มือกับนิ้วชี้ (มาตราวัดเท่ากับ 12 อังคุละ) สถานที่ ประเทศ
นปุง.	ปฺรานฺตร	ถนนร้างอันยาวไกล ถนนที่แทรกอยู่ระหว่าง 2 หมู่บ้าน ป่า โพรงไม้
สตรี.	อศฺวินี	ชื่อของนักษัตรลำดับแรกในนักษัตรทั้ง 27 (ภายหลังเปลี่ยนเป็น 28 นักษัตร) ชื่อของภรรยาเทพอัศวิน แต่ในเวลาต่อมาเป็นชื่อของมารดาเทพอัศวิน
สตรี.	อนุษฺฏุภฺ	ชื่อของประเภทจังหวะการออกเสียงในบทร้อยกรองที่มี 4 บาท บาทละ 8 พยางค์ บทหนึ่งประกอบด้วย 32 พยางค์
สตรี.	อษฺฏาวึศติ	28
ปุล.	ปฺรสฺถ	การขยายระดับ ที่ราบบนยอดเขา มาตราวัดความจุ เท่ากับ 32 ปละ
ปุล.	ปฺรโตษ	ความพึงพอใจ ชื่อลูกชาย 1 ใน 12 ของพระมนู
นปุง.	อนฺนปฺราศน	พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี (พิธีป้อนข้าวเด็กเป็นครั้งแรก จะทำเมื่อเด็กมีอายุ 5 หรือ 8 เดือน)
สตรี.	เตฺรตา	กลุ่มที่มีจำนวน 3 ไฟศักดิ์สิทธิ์ทั้ง 3 ยุคที่ 2 ใน 4 ยุคของชาวฮินดู
สตรี.	จมู	กองทัพ การจัดแบ่งกองทัพที่ประกอบด้วยช้าง 729 เชือก รถม้า 729 คัน ม้า 2,187 ตัว และพลเดินเท้า 3,645 คน
คุณ.	จตุษฺกรฺณ	ที่มี 4 หู ที่ได้ยินโดยคน 2 คนเท่านั้น
นปุง.	จูฑากรฺมนฺ	พิธีการโกนผม พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
นปุง.	จูฑากรณ	พิธีการโกนผม พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
ปุล.	ทตฺต	1 ใน 12 ประเภทของลูกชายในกฎหมายของชาวฮินดู เทพทัตตาเตรยะ
นปุง.	ครฺภาธาน	การทำให้ท้อง ชื่อของพิธีขอบุตร พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
สตรี.	ควฺยูติ	หน่วยวัดระยะทาง (1 ควฺยูติ ประมาณ 2 ไมล์)
นปุง.	ควฺยูต	หน่วยวัดระยะทาง (1 ควฺยูติ ประมาณ 2 ไมล์)
ปุล.	ทิธิษุ	สามีคนที่ 2ของหญิงที่แต่งงานแล้ว 2 ครั้ง
ปุล.	นิษฺกฺรม	การออกไป พิธีกรรมทางศาสนาอย่างหนึ่งเป็นการนำเด็กออกนอกบ้านครั้งแรก พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
สัง.	ทฺวิ	2
คุณ.	ทฺวิตฺร	พหู 2 หรือ 3
อัพย.	ทฺวิทณฺฑิ	ด้วยไม้ 2 อัน ไม้ที่ถืออยู่ในมือถูกใช้แทนดาบในการฟันดาบ
คุณ.	ทฺวิคุณ	ทวีคูณ 2 เท่า
คุณ.	ทฺวิช	ที่เกิด 2 ครั้ง
คุณ.	ทฺวิปกฺษ	ที่มี 2 ด้าน
คุณ.	ทฺวิปาท	ที่มี 2 เท้า
ปุล.	ทฺวิปาท	สัตว์ 2 เท้า คน
ปุล.	ทฺวิปท	สัตว์ 2 เท้า คน
อัพย.	ทฺวิสฺ	2 ครั้ง 2 หน 2 เท่าตัว 2 วาระ
คุณ.	ทฺวิตีย	ที่ 2
สตรี.	ทฺวิตียา	วันที่ 2 ของปักษ์ทางจันทรคติ ภรรยา เพื่อน วิภักติที่ 2 ในทางไวยากรณ์
คุณ.	ทฺวิตียก	ที่ 2
คุณ.	ทฺวิตย	2 เท่า 2 ต่อ 2 หน ที่ประกอบด้วย 2 หรือที่ถูกแบ่งเป็น 2
คุณ.	ทฺวิธ	ที่ถูกแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ที่ถูกแยกออกจากกัน
อัพย.	ทฺวิธา	2 เท่า 2 หน 2 ต่อ ทวีคูณ ใน 2 ส่วน
อัพย.	ทฺวิศสฺ	ทีละ 2 เป็นคู่
ปุล.	ติถิกฺษย	วันเดือนดับ วันที่เป็นวัน “ดิถี” เริ่มต้นและสิ้นสุดในระหว่างพระอาทิตย์ขึ้น 2 ครั้ง
คุณ.	วึศ	ที่ 20
สตรี.	วึศติ	คะแนน จำนวน 20
คุณ.	วึศก	20
นปุง.	ชนฺมนามนฺ	ชื่อที่ได้รับในวันที่ 12 หลังการเกิด
สตรี.	กุมาริกา	เด็กหญิงอายุราว 10-12 ปี สาวพรหมจารี ลูกสาว หญิงสาว ฉายาของเจ้าแม่ทุรคา
สตรี.	กุมารี	เด็กหญิงอายุราว 10-12 ปี สาวพรหมจารี ลูกสาว หญิงสาว ฉายาของเจ้าแม่ทุรคา
นปุง.	นกฺษตฺร	ดวงดาว กลุ่มดาว นักษัตร สร้อยที่มีไข่มุก 27 เม็ด
สตรี.	นคฺนา	หญิงเปลือย หญิงไร้ยางอาย เด็กหญิงก่อนมีประจำเดือน เด็กหญิงอายุต่ำกว่า 12 ปี
สตรี.	นคฺนกา	หญิงเปลือย หญิงไร้ยางอาย เด็กหญิงก่อนมีประจำเดือน เด็กหญิงอายุต่ำกว่า 12 ปี
สตรี.	นาลิ	ท่อหรือหลอดทั่วไปในร่างกาย สายบัว ช่วงเวลา 24 นาที คลอง ท่อระบายน้ำ
สตรี.	นาลี	ท่อหรือหลอดทั่วไปในร่างกาย สายบัว ช่วงเวลา 24 นาที คลอง ท่อระบายน้ำ
นปุง.	นามกรฺมนฺ	พิธีการตั้งชื่อเด็ก พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
นปุง.	นามกรณ	พิธีการตั้งชื่อเด็ก พิธีสังสการ 1 ใน 12 พิธี
สตรี.	นคฺนิกา	หญิงเปลือย หญิงไร้ยางอาย เด็กหญิงก่อนมีประจำเดือน เด็กหญิงอายุต่ำกว่า 12 ปี
นปุง.	ไทฺวคุณฺย	จำนวน 2 เท่า ความเป็นคู่
คุณ.	ไทฺวมาตุร	ที่มี 2 มารดา
นปุง.	ไทฺวปกฺษ	ทั้ง 2 ฝ่าย คู่สัญญา
นปุง.	ไทฺวราชฺย	การปกครองแบ่งแยกระหว่าง 2 กษัตริย์
นปุง.	ไทฺวรถ	การต่อสู้ระหว่างคน 2 คน
คุณ.	ไทฺววรฺษิก	ที่เกิดขึ้นทุก ๆ 2 ปี
คุณ.	ไทฺวธ	2 เท่า ทวีคูณ
อัพย.	เทฺวธา	ใน 2 ส่วน 2 ครั้ง 2 หน 2 วาระ ที่เป็น 2 เท่า
ปุล.	ไทฺวธีภาว	ความเป็นคู่ การแยกเป็น 2
อัพย.	ทฺวนฺทฺวศสฺ	เป็นคู่ ทีละ 2
คุณ.	ทฺวย	2 เท่า ทวีคูณ ที่เป็นคู่ ที่มี 2 ประเภท
คุณ.	ทฺวยกฺษ	ที่มี 2 ตา
ปุล.	เปานรฺภว	ที่เกี่ยวข้องหรือเป็นของแม่ม่ายที่แต่งงานกับสามีคนที่ 2 ลูกชายของหญิงม่ายที่แต่งงานใหม่ สามีคนที่ 2 ของผู้หญิง
สตรี.	ปญฺจวึศติ	25
นปุง.	สีมนฺโตนฺนยน	การแสกผม ชื่อของพิธีสังสการพิธีหนึ่งใน 12 พิธีสังสการที่ปฏิบัติโดยหญิงที่ตั้งครรภ์ได้ 4 6 และ 8 เดือน
ป. 1 2	สุ	มีอำนาจ
ปุล.	ตามิสฺร	ชื่อของนรกดินแดนหนึ่งในบรรดานรก 21 แห่ง
ปุล.	ตฺวํการ	การพูดคำเรียกบุรุษที่ 2 อย่างไม่ให้ความเคารพ
สตรี.	วฤษลี	หญิงที่มีอายุ 12 ปีที่ยังไม่แต่งงาน ซึ่งเพิ่งมีประจำเดือนอยู่ หญิงที่อยู่ระหว่างมีประจำเดือน
สรรพ.	ยุษฺมทฺ	ท่าน คุณ เธอ คำหลักที่มีความหมายแสดงถึงคำบุรุษสรรพนามบุรุษที่ 2