พจนานุกรมสันสกฤต-ไทย

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

คำศัพท์	คุณลักษณะ	คำอ่าน
สตรี.	ฆฏิกา	โอ่งน้ำขนาดเล็ก ภาชนะดินขนาดเล็ก หน่วยวัดเวลาเท่ากับ 24 นาที
สตรี.	ฆฏี	โอ่งน้ำขนาดเล็ก ภาชนะดินขนาดเล็ก หน่วยวัดเวลาเท่ากับ 24 นาที
สตรี.	ผลฺคุนี	ชื่อดาวนักษัตรมี 4 ดวง เรียกว่า ดาวเพดาน 2 ดวงหน้า เรียกว่า บุรพผลคุนี เป็นดาวฤกษ์ที่ 11 คือดาววัวตัวผู้ หรือดาวงูเมีย อีก 2 ดวง หลังเรียกว่าอุตรผลคุนี เป็นดาวฤกษ์ที่ 12 คือ ดาวเพดาน หรือดาววัวตัวเมีย
ปุล.	กฺษ	การทำลาย สายฟ้า ทุ่งนา ชาวนา ชื่อของนรสิงห์อวตารที่ 4 ของพระวิษณุ
ปุล. นปุง.	กฺษณ	ชั่วขณะ ช่วงเวลาอึดใจ ช่วงเวลาเศษ 4 ส่วน 5 ของวินาที ช่วงเวลาหรือโอกาสที่เหมาะสม ศูนย์กลาง
สตรี.	เอกจตฺวารึศตฺ	41
ป. 1 4	อุทฺภรฺมฺ	เดินเตร็ดเตร่ ท่องเที่ยวไป วน หมุน รู้สึกสับสนหรือบ้า
ป. 2 อา. 3 4	อุปมา	เปรียบเทียบ วัด (จำนวนจากส่วนใหญ่)
อุ. 1 4	อุปรญฺชฺ	ถูกบดบังรัศมี เป็นสีแดงก่ำ
ปุล.	โกฺรศ	การร้องไห้ การตะโกน เสียงดัง ระยะห่าง 1 ส่วน 4 โยชน์ หรือ 2 เศษ 1 ส่วน 2 ไมล์
นปุง.	ปฺรากฤต	ภาษาถิ่นอื่นที่เชื่อมโยงกับสันสกฤต (โดยเฉพาะภาษาที่พูดโดยผู้หญิงหรือตัวละครรองในละคร แต่ก็ปรากฏในวรรณกรรมประเภทอื่นด้วย มักจะแบ่งเป็น 4 ชนิดคือ เศารเสนี มหาราษฏรี อปภรังศะ และไปศาจี)
สตรี.	อารฺทฺรา	นักษัตรหมู่ที่ 4 หรือ 6
ปุล.	ปฺรโกษฺฐ	หน้าแขน ห้องที่อยู่ใกล้ประตูของปราสาท สนามในบ้าน (เป็นรูป 4 เหลี่ยมแวดล้อมด้วยอาคาร) ส่วนของกรอบประตู
ป. 2 อา. 3 4	ปฺรมา	วัด ชั่ง ตวง
สตรี.	อนุษฺฏุภฺ	ชื่อของประเภทจังหวะการออกเสียงในบทร้อยกรองที่มี 4 บาท บาทละ 8 พยางค์ บทหนึ่งประกอบด้วย 32 พยางค์
ป. 2 อา. 3 4	อนุมา	อนุมาน คาดเดา
อุ. 1 4	อนุรญฺชฺ	รัก
อุ. 1 4	อปรญฺชฺ	ถูกทำให้เปลี่ยนสี ถูกเปลี่ยนสี
ปุล.	ปฺรวณ	สถานที่ที่ถนน 4 สายมาบรรจบกัน ขณะ วังวน
ป. 1 4	ภรฺมฺ	เดินเตร็ดเตร่ ท่องเที่ยวไป หมุนเป็นวงกลม ทำผิดพลาด สั่นไหว
ปุล.	จงฺกุร	รถ รถม้า 4 ล้อ พาหนะใด ๆ ต้นไม้
นปุง.	จาตุรฺวิธฺย	การแบ่งออกเป็น 4 ประการ
นปุง.	จาตุรฺมาส	ชื่อของยัญพิธีที่ประกอบพิธีทุก ๆ 4 เดือน
คุณ.	จาตุร	ที่เกี่ยวข้องกับ 4, ฉลาด, ที่พูดอย่าง อ่อนโยน, ที่ยกย่อง, ที่ประจบ ที่เกี่ยวข้องกับ 4, ฉลาด ที่พูดอย่างอ่อนโยน ที่ยกย่อง ที่ประจบ
นปุง.	จาตุรฺวณฺรฺย	วรรณะทั้ง 4 ในศาสนาฮินดู
นปุง.	จาตุรฺถก	การปรากฏขึ้นทุกวันที่ 4
สตรี.	เตฺรตา	กลุ่มที่มีจำนวน 3 ไฟศักดิ์สิทธิ์ทั้ง 3 ยุคที่ 2 ใน 4 ยุคของชาวฮินดู
สตรี.	จมู	กองทัพ การจัดแบ่งกองทัพที่ประกอบด้วยช้าง 729 เชือก รถม้า 729 คัน ม้า 2,187 ตัว และพลเดินเท้า 3,645 คน
นปุง.	จตุรฺภทฺร	เป้าหมาย 4 ประการของมนุษย์ 4 สิ่งที่มนุษย์ปรารถนา ได้แก่ ธรรมะ กามะ อรรถะ พละ หรือ 3 ประการแรกกับโมกษะ (มี 4 สิ่งที่แตกต่างไปจากนี้อีก)
คุณ.	จตุรฺภุช	ที่เป็นรูป 4 เหลี่ยม
นปุง.	จตุรฺภุช	รูป 4 เหลี่ยม
คุณ.	จตุษฺก	ที่ประกอบด้วย 4
นปุง.	จตุษฺก	สนามที่มีรูป 4เหลี่ยม
คุณ.	จตุษฺกรฺณ	ที่มี 4 หู ที่ได้ยินโดยคน 2 คนเท่านั้น
คุณ.	จตุษฺโกณ	ที่เป็นรูป 4 เหลี่ยม
ปุล. นปุง.	จตุษฺโกณ	รูป 4 เหลี่ยม
คุณ.	จตุษฺปญฺจ	4 หรือ 5
ปุล.	จตุษฺปาท	สัตว์ 4 เท้า
ปุล.	จตุษฺปท	สัตว์ 4เท้า
สตรี.	จตุษฺปที	บทหนึ่งของกวีที่โดยมากมีอย่างน้อย 4 บรรทัด
ปุล. นปุง.	จตุษฺปถ	สถานที่บรรจบกันของหนทาง 4 สาย
สตรี.	จตุะศาลี	รูป 4 เหลี่ยมล้อมรอบด้วยอาคาร 4 หลัง
สตรี.	จตุรฺทศี	วันที่ 14 ของปักษ์ข้างขึ้นข้างแรม
อัพย.	จตุรฺทิศมฺ	ทั้ง 4 ทิศ ในทุกด้าน
สัง.	จตุศฺจตฺวารึศ	44
คุณ.	จตุรฺวิธ	4 ประเภท 4 เท่า มี 4 ประการ
นปุง.	จตุษฺฏย	กลุ่มหรือชุดของ 4 รูป 4 เหลี่ยม ราศีที่ 1 4 7 และ 10 ของจักรราศี
คุณ.	จตุร	4
คุณ.	จตุรงฺค	ที่ประกอบด้วย 4 ส่วน (นปุง.) กองทัพทั้งหมดที่ประกอบด้วยพลเดินเท้า ม้า ช้าง และรถม้า, หมากรุกชนิดหนึ่ง
คุณ.	จตุรสฺร	ที่มี 4 มุม ที่เป็นรูป 4 เหลี่ยม ที่ได้ส่วนกัน
ปุล.	จตุรสฺร	4 เหลี่ยมจัตุรัส
สัง.	จตุรศีติ	84
คุณ.	จตุรฺเวท	ที่บรรจุพระเวททั้ง 4 ไว้ ที่คุ้นเคยกับพระเวททั้ง 4
ปุล.	จตุรฺวรฺณ	วรรณะทั้ง 4 ของอินเดีย
ปุล.	จตุรฺวรฺค	เป้าหมาย 4 ประการของชีวิตมนุษย์ (ปุรุษารถ) การรวมกันของ 4 สิ่ง
นปุง.	จตุวฺรฺยูห	มี 4 บท
สตรี.	จตุรฺถี	วันที่ 4 ของปักษ์ข้างขึ้นข้างแรม วิภักติที่ 4 ในไวยากรณ์
ปุล.	จตุรฺถก	ไข้ที่ไม่ต่อเนื่องซึ่งกลับมาเป็นอีกทุก ๆ 4 วัน
อัพย.	จตุรฺธา	ใน 4 วิธี ใน 4 ทาง 4 ประการ
สัง.	จตฺวารึศตฺ	40
นปุง.	จตฺวร	สถานที่ที่เป็นรูป 4 เหลี่ยม พื้นดินที่ถูกทำให้ราบเรียบจัดเตรียมไว้สำหรับยัญพิธี
ปุล. นปุง.	โทสฺ	แขน ส่วนของแขนที่อยู่ระหว่างข้อศอกกับข้อมือ ปลายแขน ด้านของรูป 3 เหลี่ยมหรือรูป 4 เหลี่ยม
นปุง.	เทวยุค	ยุคแรกใน 4 ยุคของโลกเรียกว่ากฤตยุค
ปุล.	ครฺภปาต	การแท้งบุตรหลังจากตั้งครรภ์ได้ 4เดือน
ปุล.	คฤหาศฺรม	ขั้นตอนผู้ครองเรือน (1 ในขั้นตอนของชีวิตทั้ง 4)
ปุล.	คฤหสฺถาศฺรม	ขั้นตอนผู้ครองเรือน (1 ในขั้นตอนของชีวิตทั้ง 4) อาศรม 4
สตรี.	หริณี	กวางตัวเมีย ชื่อของฉันท์ชนิดหนึ่ง ชื่อลักษณะสตรี 1 ใน 4 ประเภท
สตรี.	หสฺตินี	ช้างตัวเมีย ชื่อลักษณะสตรีประเภทหนึ่งใน 4 ประเภท
สตรี.	จิตฺรา	ชื่อนักษัตร ที่ 14
คุณ.	ตฺริจตุร	3 หรือ 4
คุณ.	ตฺริปาท	ที่ประกอบ ด้วย 3 ใน 4
ปุล.	ทิงฺนาค	หนึ่งในจำนวนช้างในตำนานที่ยืนอยู่ใน 4 หรือ 8 พื้นที่ของท้องฟ้าและค้ำจุนผืนแผ่นดิน
ป. 2 อา. 3 4	นิสฺมา	สร้าง ผลิต เขียน
ปุล.	ทฺวิมารฺคี	ทางข้าม ทางแยก 4 แยก
นปุง.	ทฺวิปถ	ทางแยก ทางข้าม 4 แยก
ป. 1 4	ษฺฏิวฺ	ถ่ม ถุย (น้ำลาย) พ่นน้ำลายออกจากปาก
ป. 1 4	วิภรฺมฺ	เดินเตร็ดเตร่ หมุนรอบ กระจัดกระจาย ทำให้กระจาย
อุ. 1 4	วิรญฺชฺ	ไม่ชอบ เกลียด ชิงชัง
นปุง.	กฤตยุค	ยุคแรกใน 4 มหายุคของโลก
นปุง.	เกนฺทฺร	จุดศูนย์กลางของวงกลม ระยะทางของดาวเคราะห์จากจุดแรกของวงโคจรในองศาที่ 4 7 หรือ 10
ปุล.	กลิ	ยุคที่ 4 หรือยุคเหล็กของโลก การทะเลาะ สงคราม
ป. 1 4	ลุฏฺ	เกลือกกลิ้ง ม้วน กลิ้งไปรอบ ๆ ปล้น
ป. 2 อา. 3 4	มา	ชั่ง ตวง วัด
ปุล.	มหรฺโลก	โลกลำดับที่ 4 ของ 7 โลกที่อยู่เหนือขึ้นไปด้านบน
ปุล.	มุหูรฺต	ชั่วขณะ ระยะเวลา วาระ (ที่เป็นมงคล) ฤกษ์ยาม ระยะเวลา 48 นาที
ปุล.	มุหูรฺตก	ชั่วขณะ ระยะเวลา วาระ (ที่เป็นมงคล) ฤกษ์ยาม ระยะเวลา 48 นาที
ปุล.	นฤสึห	คนที่ประสบความสำเร็จ พระนารายณ์ในอวตารที่ 4
ปุล.	นาหุษ	ฉายาของท้าวยยาติ กษัตริย์องค์ที่ 4 แห่งเมืองหัสตินาปุระ
ปุล.	นาหุษิ	ฉายาของท้าวยยาติ กษัตริย์องค์ที่ 4 แห่งเมืองหัสตินาปุระ
สตรี.	นาลิ	ท่อหรือหลอดทั่วไปในร่างกาย สายบัว ช่วงเวลา 24 นาที คลอง ท่อระบายน้ำ
สตรี.	นาลี	ท่อหรือหลอดทั่วไปในร่างกาย สายบัว ช่วงเวลา 24 นาที คลอง ท่อระบายน้ำ
ปุล.	นรสึห	นรสิงห์ พระวิษณุอวตารในปางที่ 4
ปุล. นปุง.	ทฺวาปร	ชื่อยุคที่ 3 ใน 4 ยุค
คุณ.	ปาทิก	1 ใน 4
ปุล.	ปาทิน	ส่วนที่ 4
ปุล.	ปทฺ	เท้า การก้าว 1 ใน 4 ส่วน
ป. 1 4	ปริภรฺมฺ	เดินเตร็ดเตร่ หมุนรอบ ทำให้หมุน
ป. 2 อา. 3 4	ปริมา	วัด ชั่ง ตวง
ปุล.	ปุรุษารฺถ	1 ใน 4 ของหลักในการดำรงอยู่ของมนุษย์ (ได้แก่ กามะ อรรถะ ธรรมะ และโมกษะ)
อุ. 1 4	รญฺชฺ	ระบายสี ทาสี ยึดติดหรือมีศรัทธาใน
นปุง.	สีมนฺโตนฺนยน	การแสกผม ชื่อของพิธีสังสการพิธีหนึ่งใน 12 พิธีสังสการที่ปฏิบัติโดยหญิงที่ตั้งครรภ์ได้ 4 6 และ 8 เดือน
ป. 2 อา. 3 4	สมฺมา	วัด ชั่ง ตวง
ป. 1 4	สมฺภรฺมฺ	ทำผิดพลาด ออกนอกทาง สับสน งงงวย
คุณ.	สปาท	ที่มีเท้า ที่ประกอบด้วย 1 ใน 4 ส่วน ที่ทำให้มากขึ้นเศษ 1 ส่วน 4
นปุง.	สตฺย	ความจริง คำสาบาน ชื่อของยุคแรกในจำนวนยุคทั้ง 4
อา. 2 4	สู	ให้กำเนิด ผลิต
ปุล. นปุง.	สรฺวโตภทฺร	ศาสนสถานหรืออาคารที่มีรูปทรงสี่เหลี่ยมและมีประตูทางเข้า 4 ด้าน รถทรงของพระวิษณุ
คุณ.	ตารฺตียีก	ลำดับที่ 4
นปุง.	ตลาตล	ชื่อของดินแดนบาดาลที่ 4 จากทั้งหมด 7 ดินแดน
คุณ.	ตุรีย	ที่ 4
นปุง.	ตุรฺย	1 ใน 4 ส่วน
ป. 1 4	หฤษฺ	ปลื้มปีติ ยินดีปรีดา หรรษา ปราโมทย์
นปุง.	ธนุสฺ	คันธนู หน่วยวัดความยาวเท่ากับ 4 หัสตะ ส่วนโค้งของวงกลม สัญลักษณ์ของราศีธนู
สตรี.	ศงฺขินี	ชื่อลักษณะสตรีประเภทหนึ่งใน 4 ประเภท
อุ. 1 4	ศปฺ	สาป แช่ง สาบาน
ปุล.	ศูทฺร	คนในวรรณะที่ 4 คือพวกศูทร